Συνολικές προβολές σελίδας

Παρασκευή 27 Νοεμβρίου 2015

Η μελισσοκομία έχει προϊστορία τουλάχιστον 8.500 ετών




Οι άνθρωποι είχαν βρει τρόπο να αξιοποιούν τις μέλισσες ήδη από τη Λίθινη εποχή, πριν από 8.500 έως 9.000 χρόνια, σύμφωνα με μια νέα διεθνή επιστημονική έρευνα, με ελληνική συμμετοχή, η οποία μεταθέτει ακόμη πιο βαθιά στο παρελθόν τη σχέση των ανθρώπων με τις μέλισσες και τις ρίζες της ίδιας της μελισσοκομίας, η οποία παραμένει πάντως άγνωστο πότε ακριβώς ξεκίνησε.

Σκηνές από προϊστορικές βραχογραφίες στην υποσαχάρια Αφρική απεικονίζουν κυνήγι μελισσών, καθώς και τοιχογραφίες της Αιγύπτου των Φαραώ που δείχνουν σκηνές μελισσοκομίας, αλλά έως τώρα ήταν ασαφές κατά πόσο οι πρώτοι αγρότες ήσαν και μελισσοκόμοι, πράγμα που πλέον φαίνεται να επιβεβαιώνεται.

Οι ερευνητές (μεταξύ των οποίων ο καθηγητής προϊστορικής αρχαιολογίας Κωνσταντίνος Κωτσάκης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης), με επικεφαλής τον καθηγητή Ρίτσαρντ Έβερσεντ της Σχολής Χημείας του Πανεπιστημίου του Μπρίστολ, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό “Nature”.

Οι επιστήμονες ανακάλυψαν χημικά ίχνη από κερί μελισσών σε τουλάχιστον 6.400 κεραμικά σκεύη των πρώτων γεωργών, σε πάνω από 150 νεολιθικές αρχαιολογικές τοποθεσίες σχεδόν όλης της Ευρώπης (μεταξύ των οποίων στην Ελλάδα), της Βόρειας Αφρικής (Αλγερία) και της Εγγύς Ανατολής, οι οποίες χρονολογούνται προ 4.000 έως σχεδόν 9.000 ετών.



Η ανακάλυψη αποτελεί μία σαφή ένδειξη ότι οι πρόγονοί μας συνέλλεγαν μέλι από τις άγριες μέλισσες και ότι πιθανότατα η πρακτική της μελισσοκομίας όχι μόνο υπήρχε, αλλά και ήταν ευρέως διαδεδομένη. Όπως εξημέρωσαν διάφορα ζώα (σκύλους, χοίρους κ.α.), οι αρχαίοι αγρότες έκαναν κάτι ανάλογο με τις μέλισσες.

Το αρχαιότερο μέχρι σήμερα διακριτό χημικό «αποτύπωμα» κεριού μελισσών ανακαλύφθηκε στην τοποθεσία Τσαταλχογιούκ της ανατολικής Τουρκίας, πριν από περίπου 7.000 χρόνια. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι η μελισσοκομία είχε ήδη παρελθόν πίσω της, ήταν συνεπώς ακόμη παλαιότερη.

Όπως δήλωσε η ερευνήτρια γεωχημικός δρ Μελανί Ρόφετ-Σαλκ, «ο προφανέστερος λόγος για την εκμετάλλευση των μελισσών θα ήταν για το μέλι τους, το οποίο θα αποτελούσε ένα σπάνιο γλυκαντικό στο φαγητό για τους προϊστορικούς ανθρώπους.

Όμως το κερί της μέλισσας μπορεί επίσης να χρησιμοποιείτο και για άλλους σκοπούς, όπως πρακτικούς, τελετουργικούς, διακοσμητικούς και ιατρικούς, π.χ. για τη στεγάνωση κεραμικών αγγείων».


 
Δεν έχουν ανακαλυφθεί ίχνη κεριού μελισσών πάνω από τον 57ο παράλληλο της Γης, π.χ. στη Σκωτία ή στη Σκανδιναβία, γεγονός που δείχνει ότι υπήρχε ένα βόρειο οικολογικό «σύνορο» για τους αγρότες-μελισσοκόμους, καθώς οι μέλισσες μάλλον δεν άντεχαν τις κλιματολογικές συνθήκες βορειότερα της Δανίας.

Γενετικές έρευνες δείχνουν ότι η μέλισσα εμφανίσθηκε στην Ασία πριν από περίπου 300.000 χρόνια και γρήγορα εξαπλώθηκε στην Ευρώπη και στην Αφρική. Σήμερα, οι μέλισσες αντιμετωπίζουν σοβαρές απειλές από την κλιματική αλλαγή, τα εντομοκτόνα και τις ασθένειες.


http://www.nature.com/nature/journal/v527/n7577/full/nature15757.html

Παρασκευή 20 Νοεμβρίου 2015

Μελισσοκόμος στη Μεσσηνία κατηγορείται από 12 συναδέλφους του για κλοπές

Η ανάγκη διευκρινίσεων από τις υπηρεσίες ανέβαλε δίκη για κλοπή δεκάδων κυψελών με μελίσσια


 Η ανάγκη επαλήθευσης στοιχείων από το αρμόδιο Τμήμα Μελισσοκομίας της Διεύθυνσης Αγροτικής Ανάπτυξης Μεσσηνίας και η κλήση για κατάθεση υπαλλήλου της υπηρεσίας ήταν οι βασικοί λόγοι που οδήγησαν χθες το μεσημέρι το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων Καλαμάτας στην αναβολή ολοκλήρωσης εκδίκασης υπόθεσης που αφορά στην κλοπή δεκάδων κυψελών με μελίσσια.

 Στο εδώλιο, κατηγορούμενος για ζωοκλοπή, κάθισε μελισσοκόμος, εναντίον του οποίου έχουν στραφεί 12 μελισσοκόμοι από Μεσσηνία και Αρκαδία. Το Μάιο του 2011 εντοπίσθηκαν από την Αστυνομία σε χώρο του κυψέλες και πλαίσια κυψελών που έφεραν κωδικούς άλλων μελισσοκόμων, κάποιοι εκ των οποίων είχαν δηλώσει κλοπή. Κατηγορείται, δε, για κλοπές που σημειώνονταν επί 6 χρόνια.

Χθες, αν και η εκδίκαση ξεκίνησε, δεν ολοκληρώθηκε, καθώς κρίθηκε πως πρέπει να προσκομισθούν νέα στοιχεία και να διευκρινισθούν ζητήματα. Έτσι, διεκόπη και ορίσθηκε νέα ημερομηνία το Φεβρουάριο του 2017. Ως πολιτική αγωγή παραστάθηκε ο δικηγόρος Παναγιώτης Νταής και ως υπεράσπιση ο κ. Κώστας Κρόμπας.

Μοναδικός κωδικός

 Ο πρώτος μελισσοκόμος, ο οποίος και παρίσταται ως πολιτική αγωγή κατά του κατηγορουμένου, κατέθεσε ότι στις 16 Μαΐου του 2011 είχε σε περιοχή της Πολιανής περίπου 150 δίπατες κυψέλες, τις οποίες επισκεπτόταν μια φορά την εβδομάδα. Εξήγησε ότι κάθε κυψέλη, αλλά και τα πλαίσια που περιλαμβάνει η κάθε μία, φέρουν μοναδικό κωδικό αριθμό ανά την Ελλάδα, που συνοδεύει το μελισσοκόμο και τον οποίο χορηγεί το αρμόδιο Τμήμα Μελισσοκομίας. Κατά την επίσκεψή του την ημέρα εκείνη στην Πολιανή διαπίστωσε ότι είχαν κλαπεί 68 δίπατες κυψέλες και το κατήγγειλε στην Αστυνομία.

Παράλληλα, όμως, ξεκίνησε να ψάχνει σε διάφορες περιοχές για να τις εντοπίσει. Εξήγησε ότι το βάρος της κάθε δίπατης κυψέλης είναι πάνω από 50 κιλά και δεν μπορούν να μεταφερθούν από ένα άτομο. Τις επόμενες ημέρες δύο συνάδελφοί του, του έδωσαν πληροφορίες για τις κυψέλες του και μαζί με έναν από αυτούς επισκέφθηκε την αγροτική περιοχή «Χόντζα» στο Αχλαδοχώρι, όπου είδε ότι υπήρχαν 51 κυψέλες με τον κωδικό του, ενώ τις αναγνώρισε και από τα χρώματα και τον τρόπο κατασκευής τους.

Ενημέρωσε την Αστυνομία, η οποία διαπίστωσε ότι τις κατείχε ο κατηγορούμενος, ενώ σε έλεγχο που έκαναν σε αποθήκη του στην Ανάληψη βρήκαν 395 εσωτερικά πλαίσια κυψελών, 252 κουτιά κυψελών με κωδικούς που δεν του ανήκαν και 111 κουτιά κυψελών χωρίς κωδικούς ή με παραποιημένο ή ξυσμένο κωδικό.

Αρνείται

Ύστερα από έρευνα της Ασφάλειας Καλαμάτας σχηματίσθηκε δικογραφία κατά του συγκεκριμένου κατηγορουμένου ότι με συνεργούς του αφαιρούσε κυψέλες με μελίσσια από το Μάιο του 2005 έως το Μάιο του 2011. Ο μάρτυρας μελισσοκόμος κατέθεσε ότι η αγοραπωλησία των κυψελών γίνεται με υπεύθυνη δήλωση, η οποία κατατίθεται στην αρμόδια υπηρεσία και ενημερώνονται σχετικά τα βιβλιάρια του πωλητή και αγοραστή μελισσοκόμων.

 Εξήγησε, επίσης, ότι ο αρχικός κωδικός συνοδεύει για πάντα την κυψέλη και ο νέος ιδιοκτήτης έχει δικαίωμα, αν επιθυμεί, να προσθέσει και το δικό του κωδικό. Ωστόσο, σε κάθε μετακίνηση πρέπει να φέρει μαζί του τα έγγραφα αγοραπωλησίας για να μη συλληφθεί για ζωοκλοπή. Δήλωσε, επίσης, ότι δε συμφέρει το μελισσοκόμο να μη δηλώσει επίσημα την αγορά, καθώς λαμβάνουν επιδοτήσεις, ενώ είναι υποχρεωτική η δήλωση όταν κατέχει πάνω από 10 κυψέλες.
 Κατέθεσε ακόμη ότι δύο ημέρες μετά τον εντοπισμό των κυψελών του ο κατηγορούμενος του έκανε μήνυση πως τον πυροβόλησε με περίστροφο, για να ανακαλέσει λίγο αργότερα και τώρα να κατηγορείται και για ψευδή καταμήνυση.

 Από την πλευρά του κατηγορουμένου ο συνήγορός του παρουσίασε υπεύθυνη δήλωση του 2007, στην οποία φαίνεται ότι Αλβανός υπήκοος του είχε πουλήσει, μεταξύ άλλων, 1500 πλαίσια κυψελών με τον κωδικό του μάρτυρα μελισσοκόμου. Το δικαστήριο βρέθηκε σε αδιέξοδο, όταν ο μάρτυρας τόνισε ότι ποτέ δεν έχει πουλήσει ούτε χάσει άλλη φορά μελίσσια για να έχει κυψέλες με τον κωδικό του ο κατηγορούμενος και αμφισβήτησε την αυθεντικότητα της υπεύθυνης δήλωσης.

Γι’ αυτό το δικαστήριο αποφάσισε να διακόψει την εκδίκαση και να ορίσει νέα ημερομηνία, προκειμένου να προσκομισθεί βεβαίωση από την αρμόδια υπηρεσία ότι οι τρεις υπεύθυνες δηλώσεις που προσκομίζει για αγοραπωλησία κυψελών ο κατηγορούμενος έχουν κατατεθεί επίσημα, όπως και να κληθεί να καταθέσει αρμόδιος υπάλληλος του Τμήματος Μελισσοκομίας.


της Βίκυς Βετουλάκη

http://www.tharrosnews.gr/

Σάββατο 14 Νοεμβρίου 2015

Νέες πληροφορίες για τη Νοσεµίαση των µελισσών

                                                                  Σοφία Γούναρη
                              Ερευνήτρια Γ’ Ινστ. Κτηνιατρικών Ερευνών Αθηνών, ΕΘΙΑΓΕ


Η Νοσεµίαση αποτελεί, παγκόσµια, την πιο κοινή ασθένεια των ακµαίων µελισσών. Ως αίτιο της ασθένειας αναφέρθηκε  το πρωτόζωο Nosema apis στις αρχές του 20ου αι. από τον Zander . Το 1995 αποµονώθηκε σε άρρωστες µέλισσες Apis cerana στην Κίνα και ταυτοποιήθηκε το Nosema cerenae , ενώ το 2005 ταυτόχρονα αναφέρθηκε προσβολή των µελισσών Apis mellifera από το  Nosema cerenae στην Ευρώπη - Ισπανία  και στη Ταϊβάν. Την ίδια χρονιά από τους ίδιους ερευνητές αναφέρθηκε η ύπαρξη του πρωτοζώου στη Γαλλία, Γερµανία και Σουηδία. Έτσι έγινε δεδοµένο ότι το Nosema cerenae µεταπήδησε µε κάποιο τρόπο από την ασιατική στην ευρωπαϊκή µέλισσα, χωρίς βέβαια να έχει γίνει ακόµη γνωστό το πότε.

Ανάλυση αποθηκευµένου υλικού έδειξε ότι το νέο πρωτόζωο υπήρχε στην Ευρώπη από το 1998 και ίσως στις ΕΠ πριν και από το 1990. Αυτή τη στιγµή το Nosema cerenae έχει αναγνωριστεί σε Βόρεια, Κεντρική κι Νότια Αµερική, Ευρώπη, Ασία και Αυστραλία, ενώ δεν έχει αναφερθεί από την Αφρική.  Η αποµόνωση του Nosema cerenae στην Ευρώπη και συγκεκριµένα στην Ισπανία συνδυάστηκε µε τις µεγάλες απώλειες µελισσιών που αναφέρθηκαν στη χώρα αυτή κατά τη διετία 2005-2006 και θεωρήθηκε υπεύθυνος παράγοντας για την εµφάνιση του Συνδρόµου Κατάρρευσης των Μελισσιών. Παρ’ όλα αυτά είναι ακόµη συζητήσιµο εάν η προσβολή των µελισσιών από το πρωτόζωο οδηγεί  τις µέλισσες στην εξαφάνιση ή αποτελεί έναν από τους παράγοντες που δρουν συνεργιστικά στην εµφάνιση του Συνδρόµου.


Παθογένεια.
 
Τα σπόρια των N. Apis και N. cerenae δεν έχουν εµφανείς µορφολογικές διαφορές, κι αυτός προφανώς ήταν και ο βασικότερος λόγος της µη αποµόνωσής του δεύτερου για τόσα χρόνια. 
Επίσης η παθογένεια του Nosema ceranae δεν µπορεί παρά να ακολουθεί την αντίστοιχη των πρωτόζωων. Έτσι η µόλυνση µιας µέλισσας γίνεται µε την κατανάλωση σπορίων του πρωτόζωου, κυρίως µέσω της τροφής ή του νερού.. Τα σπόρια στο στοµάχι της µέλισσας υπό την επίδραση των γαστρικών υγρών, προβάλλουν το πολικό τους νηµάτιο, προσβάλλοντας τα επιθηλιακά κύτταρα.             

Στη συνέχεια το περιεχόµενο των σπορίων περνά στα επιθηλιακά κύτταρα, όπου τρέφονται έντονα και πολλαπλασιάζονται αγενώς σε µεγάλους αριθµούς και σε σύντοµο χρονικό διάστηµα. Σε 4-6 ηµέρες στο στοµάχι της µέλισσας µπορούν να µετρηθούν και 30 – 50 εκατ. σπόρια. Τα σπόρια αυτά απελευθερώνονται µέσα στο έντερο ή περνούν στο απευθυσµένο και αποµακρύνονται σε µεγάλους αριθµούς µε τα περιττώµατα της µέλισσας.

Η διασπορά των σπορίων µέσα στο µελίσσι γίνεται µε τη τροφάλλαξη, ενώ οι νεαρής ηλικίας µέλισσες προσβάλλονται όταν προσπαθούν να καθαρίσουν τη φωλιά από τα σκουπίδια, κοµµατάκια κεριού, συσσωµατώµατα γύρης. Τα σπόρια και οι βλαστικές µορφές του παθογόνου, υπάρχουν παντού µέσα στη κυψέλη, στις κηρήθρες, στην αποθηκευµένη γύρη και νέκταρ και όπου, κάτω από δύσκολες συνθήκες, οι µέλισσες αναγκάζονται να αφήσουν τα περιττώµατά τους. Ένα στοιχείο που διαφοροποιεί την ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασµό των σπορίων του N. cerenae από το N. apis στη µέλισσα, είναι η αντοχή του πρώτου στις υψηλές θερµοκρασίες.

Έτσι παλαιότερες και νέες έρευνες δείχνουν ότι η ανώτερη θερµοκρασία επιβίωσης των σπορίων του N. apis είναι οι 37°C, ενώ ακόµη και στους 33°C το ποσοστό των µελισσών που νόσησαν, ύστερα από επιµόλυνση µε σπόρια του πρωτόζωου κυµάνθηκε στο 60%. Μάλιστα ένα ποσοστό µελισσών που διατηρήθηκαν στους 37°C αντιµετώπισαν τη µόλυνση και ανέκαµψαν.   Αντίθετα οι µέλισσες που µολύνθηκαν µε σπόρια του N. cerenae νόσησαν 100% και στους 33°C και στους 37°C.

Επίδραση της νοσεµίασης στο µελίσσι.
 
Η προσβολή των µελισσών από πρωτόζωα είναι γνωστό ότι προκαλεί µία σειρά µεταβολικών αλλαγών στον ξενιστή. Οι προσβεβληµένες µέλισσες έχουν χαµηλότερα επίπεδα πρωτεΐνης στο σώµα τους, γεγονός που επηρεάζει την ανάπτυξη και λειτουργία των υποφαρυγγικών αδένων.
Το γεγονός αυτό µε τη σειρά του έχει µία ακολουθία επιπτώσεων στη λειτουργία του µελισσιού. ƒ
Οι παραµάνες µέλισσες χάνουν την ικανότητα παραγωγής βασιλικού πολτού, εγκαταλείπουν το γόνο και τη βασίλισσα και γίνονται συλλέκτριες και πεθαίνουν γρήγορα. ƒ
Η βασίλισσα υποσιτίζεται, ένας αριθµός ωών πεθαίνει χωρίς να δώσει προνύµφες ƒ
Η βασίλισσα προσβάλλεται από τις εργάτριες, σταµατά να ωοτοκεί και πεθαίνει ή αντικαθίσταται σε λίγες εβδοµάδες ƒ
Οι νεαρές προνύµφες υποσιτίζονται επίσης και εξελίσσονται σε ακµαία άτοµα µε µικρό προσδόκιµο όριο επιβίωσης.
 Η προσβολή επίσης ενεργοποιεί το σχηµατισµό λιπαρών οξέων στην αιµολέµφο, µειώνοντας και εκεί το επίπεδο των υδατανθράκων.  
Από νεότερες έρευνες φαίνεται ότι το πρωτόζωο χρησιµοποιεί (καταναλώνει) υδατάνθρακες των επιθηλιακών κυττάρων του στοµαχιού του ξενιστή.
Οι υδατάνθρακες είναι βασική πηγή ενέργειας.
Ιδιαίτερα οι µέλισσες και δη οι συλλέκτριες πρέπει να διατηρούν υψηλό το ρυθµό του µεταβολισµού τους κατά την πτήση και για να το κάνουν αυτό θα πρέπει να έχουν διαθέσιµες πηγές ενέργειας (υδατάνθρακες)

Με δεδοµένο όµως ότι µε την προσβολή του µελισσιού από νοσεµίαση, οι συλλέκτριες είναι αυτές που έχουν το µεγαλύτερο φορτίο σπορίων των πρωτόζωων, η µείωση της διάρκειας ζωής αυτών είναι δεδοµένη. Ιδιαίτερα κατά το φθινόπωρο και την άνοιξη η µείωση αυτή φτάνει το 50% του χρόνου ζωής. 
Αυτή η παλιά γνώση σε συνδυασµό µε την παρατήρηση των τελευταίων χρόνων, ότι η προσβολή από το Nosema cerenae, νέο παράσιτο για την Αpis mellifera, προκαλεί µεγαλύτερη θνησιµότητα στα µελίσσια , οδηγεί στη σκέψη ότι το νέο πρωτόζωο έχει µεγαλύτερη θνησιγενή δράση στις µέλισσες, πιθανόν µέσω του πιο έντονου ενεργειακού στρες που τις υποβάλλει και φυ- σικά επειδή είναι ένας νέος – άγνωστος εχθρός, που η µέλισσα δεν έχει βρει τρόπο να προσαρµόσει τον µεταβολισµό της ώστε να µπορεί να τον αντιµε- τωπίσει.

Έρευνα επάνω στη συγκεκριµένη υπόθεση, πραγµατικά έδειξε ότι η προσβολή των µελισσών από το Nosema cerenae προκαλεί στις µέλισσες διατροφική ανεπάρκεια, αυξάνει την όρεξη και την αίσθηση της πείνας. Στη προσπάθεια όµως να καταδειχθούν οι λόγοι της µείωσης της διάρκειας ζωής των προσβεβληµένων µελισσών, φάνηκε ότι αυτό συµβαίνει µόνο όταν αυτές οι µέλισσες δεν έλαβαν παραπάνω τροφή.
 Πραγµατικά µέλισσες προσβεβληµένες από το Nosema cerenae, οι οποίες όµως είχαν στη διάθεσή όση τροφή ήθελαν, έζησαν όσο και οι υγιείς. Αυτό όµως δείχνει ότι η θνησιµότητα των προσβεβληµένων από το Nosema cerenae µελισσών οφείλεται κυρίως στη µείωση του ρυθµού µεταβολισµού τους και όχι σε κάποια άλλη παθογόνο δράση της προσβολής, µε δεδοµένο ότι επίσης µορφολογικά δεν παρουσιάζονται διαφορές µεταξύ των υγιών και των άρρωστων µελισσών, όπως συµβαίνει µε την προσβολή από το N. apis.

Με βάση τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό ότι σε περιόδους έντονης ανάγκης ενέργειας, όπως κατά το χειµώνα (µελισσόσφαιρα) ή κατά την αποθήκευση µελιού (καλοκαιρινές ανθοφορίες) η επίδραση του παρασιτισµού ιδιαίτερα των συλλεκτριών ενός µελισσιού από το Nosema cerenae θα γίνεται περισσότερο κρίσιµη, καθώς το αίσθηµα της πείνας θα γίνεται πιο έντονο. Αυτό το αυξανόµενο αίσθηµα πείνας των συλλεκτριών µελισσών έχει επιπτώσεις όχι µόνο στην ατοµική συµπεριφορά των µελισσών αλλά και στην κοινωνική συµπεριφορά του σµήνους, όπως:

ƒ Αυξηµένη τροφάλλαξη, η οποία όµως οδηγεί στη µεγαλύτερη εξάπλωση της προσβολής µέσα στο µελίσσι ƒ

Περισσότερες και πιο «ριψοκίνδυνες» πτήσεις προς αναζήτηση τροφής. Η συγκεκριµένη συµπεριφορά µπορεί :
να αυξήσει τη µετάδοση της ασθένειας σε άλλα µελίσσια,
να αυξήσει τη τάση των µελισσιών για λεηλασία, αλλά και
να οδηγήσει στο θάνατο τις ήδη προσβεβληµένες και καταπονηµένες συλλέκτριες.

Το τελευταίο συνδυάζεται άµεσα µε το κυριότερο σύµπτωµα της προσβολής ενός µελισσιού από ασιατική νοσεµίαση, την έντονη µείωση του πληθυσµού χωρίς την παρουσία νεκρών µελισσών µέσα ή µπροστά στη κυψέλη. 
Τέλος πρέπει να τονιστεί ότι στις µέλισσες, όπως και στα άλλα κοινωνικά έντοµα, η συχνότητα των πτήσεων συλλογής δεν καθορίζονται µόνο από τις ανάγκες της κοινωνίας αλλά και από το αίσθηµα πείνας των ίδιων των συλλεκτριών

Συµπτώµατα – Εποχική διακύµανση 

Απ’ ότι αναφέρθηκε παραπάνω αποδεικνύεται ότι αν και τα παθογόνα  N. apis και N. cerenae ανήκουν στα πρωτόζωα, η παθογένειά τους κατά τον παρασιτισµό τους στη µέλισσα διαφοροποιείται. Αναµενόµενο λοιπόν να διαφοροποιούνται και τα συµπτώµατα στο µελίσσι αλλά και η εποχική διακύµανση.
 Έτσι η προσβολή του µελισσιού από το N. cerenae συνήθως γίνεται αντιληπτή από τον µελισσοκόµο σε προχωρηµένο στάδιο ή όταν επικρατήσουν δυσµενείς συνθήκες, όπως έλλειψη ή µικρής διάρκειας ανθοφορίες. Τότε το µελίσσι χάνει σε σύντοµο χρονικό διάστηµα ασυνήθιστα µεγάλο µέρος του πληθυσµού του, ενώ δεν εντοπίζονται νεκρές µέλισσες στον πυθµένα ή µπροστά στη κυψέλη.
Οι µέλισσες, όπως ήδη έχει αναφερθεί, µη µπορώντας να ικανοποιήσουν την αυξηµένη αίσθηση πείνας, που τους προκαλεί ο πολλαπλασιασµός των σπορίων του πρωτόζωου στο στοµάχι τους, πεθαίνουν µακριά από τη κυψέλη στη προσπάθειά τους να βρουν τροφή. Οι µέλισσες που µένουν στη κυψέλη δεν παρουσιάζουν τις χαρακτηριστικές της
νοσεµίασης διογκωµένες κοιλιές και τα φτερά σε µη κανονική θέση, ενώ συνήθως δεν γίνονται αντιληπτά και περιττώµατα µέσα ή επάνω κυψέλη, τουλάχιστον περισσότερο του φυσιολογικού.  

Πριν όµως από αυτό το στάδιο θα µπορούσε ο µελισσοκόµος να εντοπίσει στα ύποπτα µελίσσια µία αδυναµία ανάπτυξης ή µία όχι ισόρροπη ανάπτυ-ξη γόνου και πληθυσµού. Στα µελίσσια που είναι προσβεβληµένα, όπως έχει παραπάνω αναφερθεί, µειώνεται η παραγωγή βασιλικού πολτού µε απο- τέλεσµα και η βασίλισσα υποσιτισµένη να περιορίζει την ωοτοκία της αλλά και ένα ποσοστό των προνυµφών να πεθαίνει.
Επίσης µέρος των προσβεβληµένων νεαρών σε ηλικία µελισσών δεν γίνονται παραµάνες, αλλά κατευθείαν συλλέκτριες, ορµώµενες από την ανάγκη τους να καλύψουν τις παραπάνω διατροφικές τους ανάγκες, εξαιτίας της προσβολής . Έτσι το µελίσσι µπορεί να συλλέγει µέλι αλλά δεν εκτρέφει γόνο, µε επακόλουθο µόλις η συγκεκριµένη ανθοφορία τελειώσει, το µελίσσι να καταρρεύσει, χάνοντας τον «κουρασµένο» πληθυσµό του.
Γίνεται αντιληπτό λοιπόν ότι στην περίπτωση της προσβολής των µελισσών από το N. cerenae δεν υπάρχει ακριβώς εποχική διακύµανση.  Υπάρχουν καλές και κακές συνθήκες συλλογής, υπάρχουν ανθοφορίες ή µελιτοφορίες που διαρκούν ή όχι και φυτά που δίνουν υψηλής θρεπτικής αξίας γύρη στις µέλισσες και άλλα που εξ αιτίας της παρατεταµένης ξηρασίας δεν µπορούν να παράξουν ούτε θρεπτική γύρη, αλλά ούτε νέκταρ µε υψηλό ποσοστό σακχάρων.

∆ιάγνωση

Με βάση τα στοιχεία που αναφέρονται παραπάνω, και µε δεδοµένο ότι το N. cerenae είναι ένα καινούργιο παθογόνο για την µέλισσά µας, για το οποίο η έρευνα, όσον αφορά στη παθογένεια και στις επιπτώσεις που έχει στη φυσιολογία του µελισσιού, συνεχίζεται, ο µελισσοκόµος θα πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι η µόνη αξιόπιστη διάγνωση µπορεί να γίνει σε εξειδικευµένο εργαστήριο, µε γενετικές µεθόδους.  Η εξέταση του περιεχόµενου των κοιλιών µελισσών σε µικροσκόπιο, µπορεί να δείξει σπόρια του πρωτόζωου, αλλά όχι το είδος N. apis ή N. cerenae.

Επισηµαίνεται για άλλη µια φορά ότι η δειγµατοληψία µελισσών αλλά και γόνου και η αποστολή τους σε εξειδικευµένο εργαστήριο, πρέπει να µπει στους συνήθεις µελισσοκοµικούς χειρισµούς του µελισσοκόµου. Ιδιαίτερα οι µέλισσες πρέπει να είναι ζωντανές και στη περίπτωση της νοσεµίασης, συλλέκτριες που γυρίζουν από το ταξίδι συλλογής, µε γύρη ή νέκταρ.

Αντιµετώπιση: 

Βασικά στοιχεία της παθογένειας του Nosema cerenae, που καθορίζουν εν µέρει την προσπάθεια αντιµετώπισής του είναι :

ƒ Είναι καινούργιο παθογόνο για την A. mellifera ƒ

 Τα σπόριά του αντέχουν και είναι ενεργά (πολλαπλασιάζονται) σε υψηλότερες θερµοκρασίες απ’ ότι τα αντίστοιχα του N. apis ƒ

Τα σπόριά του πολλαπλασιάζονται µε γρήγορους ρυθµούς και έτσι το παθογόνο φορτίο που σύντοµα µετά τη µόλυνση φέρει η µέλισσα είναι πολύ µεγάλο ƒ

Η επώαση της ασθένειας στο µελίσσι συνήθως δεν δίνει συµπτώµατα. Έτσι ο µελισσοκόµος το αντιλαµβάνεται µόνο όταν το ποσοστό προσβολής είναι πολύ υψηλό και το µελίσσι καταρρέει 

ƒ Ακόµη και εάν παρατηρηθούν συµπτώµατα, όπως κάποιες νεκρές µέλισσες στην είσοδο, περιττώµατα, µέλισσες νωθρές ή συµπτώµατα στο γόνο, διάσπαρτος γόνος (νέκρωση ωών) ή νεκρές προνύµφες, είναι πιθανόν ανάλογα µε την εποχή να αποδοθούν σε άλλα αίτια, όπως δηλητηρίαση από εντοµοκτόνα, ανεπαρκής ανθοφορία, κ.α.  ƒ

Στις εργασίες που δηµοσιεύονται  αναφορικά µε την αποτελεσµατικότητα διαφόρων ουσιών στην αντιµετώπιση της ασθένειας, παρατηρούµε ότι υπάρχει µεγάλη διακύµανση στα ποσοστά επιτυχίας, όπως και στα ποσοστά  επιδείνωσης της ασθένειας στους µάρτυρες.
Αυτή η διακύµανση µας δείχνει ότι πέρα της ουσίας που δοκιµάζεται, σηµαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της ασθένειας παίζουν άλλοι φυσιολογικοί παράγοντες, όπως η διατροφή, που συνήθως είναι το µέσον µε το οποίο δίνεται η ουσία, και η ιδιαιτερότητα του κάθε µελισσιού, γενετικοί δηλαδή παράγοντες που δεν µπορούν να µετρηθούν

Ίσως το Nosema cerenae να µην µεταπηδούσε από την ασιατική στη ευρωπαϊκή µέλισσα,
ίσως να µην είχε τη δυνατότητα να δηµιουργήσει εξάρσεις της ασθένειας, που οδηγούν ένα µελίσσι στη κατάρρευση,
εάν η φύση µας και εµείς οι ίδιοι δεν βιώναµε περιόδους παρατεταµένης ανοµβρίας, υψηλές θερµοκρασίες, ήπιους χειµώνες εάν οι µέλισσές µας δεν ταλαιπωρούνταν από την αλλαγή του φυσιολογικού ρυθµού ανάπτυξης (συλλογή – ωοτοκία καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους), µικρής διάρκειας ανθοφορίες, χαµηλής θρεπτικότητας γύρη, ασθενές ανοσοποιητικό σύστηµα εξ αιτίας της χρόνιας δηλητηρίασης από τη χρήση εντοµοκτόνων και αντιβιοτικών, εντός και εκτός κυψέλης 

 Όµως οι συνθήκες είναι δεδοµένες, η κλιµατική αλλαγή είναι εδώ και υπάρχει η πιθανότητα η µελισσοκοµία να κληθεί να αντιµετωπίσει την αύξηση της µολυσµατικής δράσης γνωστών ή και νέων παθογόνων, τα οποία µέχρι πρόσφατα περιορίζονταν από τη διακύµανση της θερµοκρασίας.  Γι’ αυτό και θα πρέπει να αντιµετωπίσουµε αυτό το νέο παθογόνο σαν µία ευκαιρία – πρόκληση για να επαναπροσδιορίσουµε τη σχέση µας µε τη µέλισσα.

Και πάντα σ’ αυτό το σηµείο η επωδός είναι:
οι ορθοί µελισσοκοµικοί χειρισµοί βοηθούν το µελίσσι να αντιµετωπίσει τους γνωστούς παθογόνους οργανισµούς, όπως επίσης του δίνει και τη δυνατότητα να αναπτύξει µηχανισµούς άµυνας απέναντι σε νέους

Ορθοί µελισσοκοµικοί χειρισµοί 

1. Γνώση της φυσιολογίας του µελισσιού. Το µελίσσι είναι ένας οργανι- σµός που κουράζεται, πεινάει, έχει προτιµήσεις και άποψη
2. Τα µελίσσια δεν πρέπει να µένουν άπραγα. Πρέπει να έχουν στη διάθεσή τους έστω ελαφριές ανθοφορίες, ακόµη και την τροφή που τους δίνει ο µελισσοκόµος.Εάν δεν δουλεύουν αποσυντονίζονται, δεν αντιλαµβάνονται τα ερεθίσµατα, το άρρωστο γόνο, εγκαταλείπουν τη βασί- λισσα
3. Η καλύτερη τροφή για το µελίσσι είναι αυτή που παράγει το ίδιο, δηλαδή µέλι και γύρη. Είναι ξεχωριστές τροφές µε διαφορετικούς αποδέκτες, γι’ αυτό και δεν πρέπει να ανακατεύονται.
4. Ο µελισσοκόµος µπορεί και πρέπει να τροφοδοτεί τα µελίσσια του όταν το έχουν ανάγκη µε γύρη ή/και µέλι ή µέλι µε ζάχαρη (ζαχαροζύµαρο). Κάθε άλλη τροφή δηµιουργεί χρόνια υποσιτισµένες µέλισσες µε «πεσµένο» ανοσοποιητικό σύστηµα
5. Ιδιαίτερη προσοχή πλέον χρειάζεται στην ανάγκη των µελισσών σε υψηλής θρεπτικής αξίας γύρη. Φροντίδα ώστε η γύρη να µην τους λείπει ιδιαίτερα προς το τέλος του καλοκαιριού και την αρχή της άνοιξης
 6. Πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στη ποιότητα της βασίλισσας, όχι όσον αφορά στη φυλή της (πρέπει να αποκλείονται εισαγωγές ξένου γενετικού υλικού), αλλά όσο αφορά στην ηλικία της (βασίλισσες 1-2 ετών) και στην ικανότητά της να κρατά σε συνοχή το σµήνος 
7. Σφιχτή» ανάπτυξη των µελισσιών. Όχι χώροι ή πατώµατα που οι µέλισσες δεν µπορούν να δουλέψουν
8. Συχνή αντικατάσταση κηρηθρών. Το χτίσιµο είναι µέσα στη φυσιολογία του µελισσιού, το κερί έτσι κι αλλιώς το παράγουν και πρέπει να µπορούν να το χρησιµοποιήσουν. Από την άλλη η κηρήθρες του µελισσιού αποτελούν «αποθήκη» υπολειµµάτων φαρµάκων και παθογόνων σπορίων 9. Μέτρα µείωσης της παραπλάνησης.
10. Εξασφάλιση καθαρού νερού στις µέλισσες καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
11. Ξεχειµώνιασµα των µελισσιών µε νεαρής ηλικίας µέλισσες
12. Φροντίδα ώστε τα µελίσσια να «ξεκουράζονται» έστω και για µικρό χρονικό διάστηµα το χειµώνα
13. Σωστή αντιµετώπιση του Βαρρόα, µε χειρισµούς και χαµηλής τοξικότητας χηµικές ουσίες. ∆ιερεύνηση της καταλληλότερης εποχής εφαρµογής ανά περιοχή και σύστηµα εκµετάλλευσης


Χρήση χηµικών σκευασµάτων στην αντιµετώπιση της νοσεµίασης 
Με δεδοµένο ότι έµµεσα µεν, απόλυτα δε, δεν επιτρέπεται η χρήση αντιβιο- τικών στη µελισσοκοµία της Ε.Ε., τα τελευταία χρόνια έχουν δοκιµαστεί διάφορα σκευάσµατα ή/και φυσικά προϊόντα, στην αντιµετώπιση της νοσεµίασης.  


Vita Feed Gold
Apimondia 2009 (Εργ. Μελισσοκοµί- ας, ΑΠΘ)
Εκχύλισµα του φυτού Beta vulgaris varaltissima
Σε σιρόπι 10gr/100ml, 5 ε- παναλήψεις

Api Herb
Beekeeping.org  a)Valobra, et al, Italy 
b)Bessi & Nanetti, Italy (2) c)Nanetti, Italy (23) Apimondia 2009 Εργ. Μελισσοκοµίας, ΑΠΘ
Φυτικά εκχυλίσµατα Σε σιρόπι επί 3 εβδοµάδες

Thymol
1. Apidologie, 39 (2008)(12) 2. Pakistan J. of Biol. Sc. 8 (2005)  3. Apimondia 2009 (a)Εργ. Μελισσοκο- µίας, ΑΠΘ 4. Beekeeping.org  Bessi & Nanetti, Italy(2)
Κρυσταλλική θυµόλη Σε ζαχαροζύµαρο: 0,12 mg/gr Σιροπι:1gr/15 λίτρα 

Protofil
Apiacta, 39 (2004) (4) Apimondia 2009 (Εργ. Μελισσοκοµί- ας, ΑΠΘ) Beekeeping.org Nanetti, Italy(16)
Φυτικά εκχυλίσµατα Σε ζαχαροζύµα- ρο:40ml/kg ή σι- ρόπι:20ml/lt2-4 φορές από250- 500ml/gr

Nozevit
  Am. Bee Journal Nov. 2009
«φυτο-φαρµακευτικό» παρασκεύασµα
Σε σιρόπι: 200 ml µε 20 σταγόνες

Vetiver oil 
Apidologie, 39 (2008)
Το λάδι του φυτού Chrysopogon zizani- oides
Σε ζαχαροζύµαρο: 1,2mg/ml

Resveratrol
Apidologie, 39 (2008)
Αντιοξειδωτική ουσία που παράγεται από τα φυτά σαν προστα- σία στα παθογόνα
Σε ζαχαροζύµαρο: 0.01mg/gr

Lysozyme
 Apidologie, 39 (2008)  Ένζυµο µε βακτηριο- κτόνο δράση
Σε ζαχαροζύµαρο: 0,06 mg/gr

Nosestat
Apimondia 2009 Εργ. Μελισσοκοµί- ας, ΑΠΘ)  iodine, potassium iodide, formic acid
Σε σιρόπι: 5 ml/lt

Σκόρδο
 Apimondia 2009 (Εργ. Μελισσοκοµί- ας, ΑΠΘ) Σε ζαχαροζύµαρο: 5 gr σκόνη/ κιλό ζυµαριού 

Όλα τα παραπάνω σκευάσµατα ή ουσίες είχαν µικρή καλή δράση στο ποσοστό προσβολής των µελισσών από νοσεµίαση. Όµως ακόµη και στην περίπτωση των καλών ποσοστών, η δράση αυτή δεν ήταν σταθερή, καθώς επηρεαζόταν από την εποχή εφαρµογής, το µέσο µε το οποίο δινόταν, αλλά και µε το µελίσσι.

Σε κάποιες περιπτώσεις µάλιστα, οι µάρτυρες, τα µελίσσια στα οποία δεν έγινε εφαρµογής, αλλά απλώς ταΐστηκαν,  έδειξαν µείωση του ποσοστού προσβολής από νοσεµίαση, µεγαλύτερο ή τουλάχιστον ίσο µε τα µελίσσια στα οποία έγινε εφαρµογή.
 Και αυτή η «συµπεριφορά» της ασθένειας, δηλαδή το να εξαφανίζεται από το µελίσσι χωρίς καµία επέµβαση, είναι που αφ’ ενός δυσκολεύει πολύ τους ερευνητές που ψάχνουν ένα αποτελεσµατικό σκεύασµα για τη νοσεµίαση, αφ’ ετέρου µας δείχνει πως υπάρχουν παράγοντες, που σχετίζονται µε το ανοσοποιητικό σύστηµα της κοινωνίας του µελισσιού, που καταστέλλουν την προσβολή και οι οποίοι πρέπει να διερευνηθούν.
Σε γενικές γραµµές όλοι οι ερευνητές που δοκίµασαν τα παραπάνω σκευάσµατα συµφωνούν ότι η Resveratrol και η θυµόλη στο σιρόπι έχει αρκετά καλά και σταθερά αποτελέσµατα στη µείωση του αριθµού των σπορίων του Nosema cerenae

Εν κατακλείδι θα πρέπει να γίνει συνείδηση των µελισσοκόµων ότι είναι πιο διαχρονικό, πρακτικό, οικονοµικό και δεοντολογικό να µεταχειρίζεσαι τα µελίσσια σου µε τέτοιο τρόπο ώστε να µπορούν να αξιοποιήσουν τους δικούς τους µηχανισµούς κατά των παθογόνων, παρά να τρέχει πίσω από κάθε έξαρση ή καινούργια ασθένεια, δοκιµάζοντας µε αµφίβολα αποτελέσµατα ότι κυκλοφορεί διεθνώς. Αυτή η συµπεριφορά το µόνο που καταφέρνει είναι να προάγει την παγκοσµιοποίηση των κακών…..



                                                         ∆ρ. Σοφία Γούναρη

Δευτέρα 9 Νοεμβρίου 2015

Κυψελες.....νεα παραλαβη

Πηραμε την πρωτη δοση από τις νεες κυψέλες...
Αντε και με το καλο να γεμισουν μελισσες και φυσικα......
ΜΕΛΙΑ.
 
 







Καλοριζικες!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Δευτέρα 2 Νοεμβρίου 2015

ΜΕΛΙΣΣΟΤΡΟΦΕΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΕΝΑ ΓΕΝΙΚΟ ΑΛΑΛΟΥΜ. ΤΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ;

                                                             Ανδρέας Θρασυβούλου
                                                    Εργαστήριο Μελισσοκομίας ΑΠΘ
                                                                  www.beelab.gr 


Οι μέλισσες διαφέρουν από  τα άλλα παραγωγικά ζώα στ’ ότι δεν τους δίνουμε αλλά τους παίρνουμε την τροφή τους. Ουσιαστικά, ο μελισσοκόμος λαμβάνει το περίσσευμα των μελισσών μιας και οι τελευταίες από ένστικτο συλλέγουν περισσότερη τροφή απ ‘ότι χρειάζονται. Υπάρχουν όμως περίοδοι που το μελίσσι αδυνατεί να καλύψει τις ίδιες τις ανάγκες του χωρίς βεβαίως να ευθύνεται το ίδιο.
Η υπερβολική  αύξηση του αριθμού των μελισσιών σε μια περιοχή, η περιορισμένη νεκταροέκριση λόγω των ξηροθερμικών συνθηκών, οι κακοί μελισσοκομικοί χειρισμοί, η τάση των  μελισσοκόμων να αυξάνουν συνεχώς τα μελίσσια τους με χωρισμούς, οι ασθένειες και η απουσία θεραπευτικών μέσων, οι φυτοπροστατευτικές ουσίες που θερίζουν τις συλλέκτριες στους αγρούς και οι αλλαγές στις κλιματικές και καλλιεργητικές συνθήκες ,επιδρούν αρνητικά στη διαθέσιμη τροφή και οι μέλισσες όχι μόνο δεν περισσεύσουν τροφές αλλά αδυνατούν να συλλέξουν την ποσότητα της τροφής που απαιτείται για την ανάπτυξη και το ξεχειμώνιασμα τους.

Στις περιπτώσεις αυτές ο μελισσοκόμος θα πρέπει να βοηθήσει τις μέλισσες συμπληρώνοντας  τις τροφές τους. Η συνταγή είναι απλή. Όταν το μελίσσι κινδυνεύει από λιμοκτονία διαλύεται κοινή ζάχαρη σε νερό σε αναλογία 1:1 ή 2:1 ανάλογα με την εποχή και τροφοδοτείται το μελίσσι. Όταν το μελίσσι δεν κινδυνεύει από λιμοκτονία αλλά χρειάζεται διέγερση λόγω περιορισμού της νεκταροέκρισης η οποία συνεπάγει τη διακοπή της ωοτοκίας προσφέρεται ζαχαροζύμαρο ή ζυμάρι  το οποίο φτιάχνεται εύκολα με ζάχαρη άχνη και μέλι σε αναλογία 3:1. Το ζυμάρι θα δοθεί επίσης σε περιόδους με χαμηλές θερμοκρασίες όταν δεν μπορεί να δοθεί σιρόπι.
 
Ενώ οι απλές αυτές και αποτελεσματικές συνταγές ίσχυαν επί χρόνια και οι μελισσοκόμοι με επιτυχία αντιμετώπισαν τις ανάγκες των μελισσιών τους, ξαφνικά εμφανίστηκαν στην αγορά έτοιμες μελισσοτροφές. Οι τροφές αυτές σαφώς διευκολύνουν τον μελισσοκόμο και τον βοηθούν στο έργο του. Λόγω όμως του έντονου ανταγωνισμού της αγοράς  και της προσπάθειας προώθησης τους,  η διαφήμισή ξεπέρασε κάθε λογικά όρια.

Έτσι, ακούστηκαν οι τροφές που διεγείρουν την εκτροφή του γόνου, που αυξάνουν τις αποδώσεις , που αντιμετωπίζουν τις ασθένειες και συμβάλουν στη υγεία των μελισσών, που έχουν ιμβερτοποιημένα ζάχαρα άμεσα αφομοιώσιμα από τις μέλισσες, τροφές που δεν ανιχνεύονται στο μέλι, τροφές που βελτιώνουν το μέλι και άλλα πολλά. Παράλληλα η ζάχαρη κατηγορήθηκε ότι στειρώνει τις βασίλισσες, χαλά την προβοσκίδα των μελισσών, μειώνει τη ζωή τους και κάνει τις μέλισσες περισσότερο ευαίσθητες στις ασθένειες. 

Όλα αυτά πέραν από το μπέρδεμα που προκάλεσαν στους μελισσοκόμους και τον αποπροσανατολισμό, τους ξύπνησε  το ένστικτο του ερευνητή και της πατέντας. Χωρίς να γνωρίζουν καν τι είναι ιμβερτοποίηση και εάν ωφελεί ή βλάπτει τις μέλισσες προχωρούν σε δικιές τους «πατέντες» φτιάχνουν τη δικιά τους τροφή ρίχνουν μέσα στο σιρόπι και στο ζαχαροζύμαρο  ξύδι, λεμόνι, κιτρικό, για να το κάνουν, λένε περισσότερο αφομοιώσιμο για τις μέλισσες. Κάποιοι για να ενισχύσουν την αποτελεσματικότητα της τροφής στην υγιεινή των μελισσών ενσωματώνουν στο ζυμάρι θυμόλη, αντιβιοτικά  ακόμα και φάρμακα εναντίον της βαρρόα.

Το χειρότερο, δεν περιορίζονται στα δικά τους μελίσσια αλλά  ανακοινώνουν  μέσα από το διαδίκτυο την πατέντα τους  χωρίς καν οι ίδιοι να είναι σε θέση να την δοκιμάσουν και να γνωρίζουν πόσο ασφαλή είναι για τις μέλισσες.  Ο καθένας έχει το δικαίωμα να πραγματεύεται να εφευρίσκει και να παρουσιάζει τις σκέψεις και τα ευρήματά του. Όμως οι μελισσοκόμοι, ιδιαίτερα οι νέοι θα πρέπει να είναι προσεκτικοί και να περνάν μέσα από τα φίλτρα της γνώσης και της λογικής τις όποιες συνταγές τους παρουσιάζονται.  

Τι γίνεται όμως με τις μελισσοτροφές εμπορίου; Μπορεί οποιοσδήποτε αποκτήσει μια σύγχρονη συσκευή παρασκευής μελισσοτροφής όπως είναι η βανιλομηχανή ή ένα καλό ζυμωτήρα να μαγειρεύει, να συσκευάζει και να πουλήσει ελεύθερα στην αγορά; Μπορεί να γράφει ότι θέλει  για την σύνθεσή της και να την διαφημίζει για ιδιότητες που δεν έχει ή τουλάχιστο που ποτέ δεν εξέτασε;   Μπορούν ανεξέλεγκτα  οι μελισσοτροφές να διατίθενται στο εμπόριο και πόσο ακίνδυνες είναι για τις μέλισσες;

Σε πρόσφατη έρευνα του εργαστηρίου Μελισσοκομίας (Γκόρας και συνερ. 2013) βρέθηκε ότι 7  από τις 18 μελισσοτροφές εμπορίου είχαν HMF πάνω από τα όρια εκείνα που θεωρούνται ασφαλή για τις μέλισσες. Πώς θα προστατευτεί ο μελισσοκόμος από μια πολυδιαφημιζόμενη τροφή η οποία πιθανό να έχει τοξικές για τις μέλισσες ουσίες, να προέρχεται από γενετικά τροποποιημένα υλικά ή να κρύβει αντιβιοτικά ή άλλα χημικά φάρμακα; 

Στα ερωτήματα αυτά η απάντηση είναι ότι οι μελισσοτροφές δεν μπορεί να παραμείνουν ανεξέλεγκτες.  Υπάρχουν κανονισμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης με κυριότερο τον Καν.767/2009  ο οποίος διέπει τη διάθεση στην αγορά και τη χρήση τους.  Ο κανονισμός αυτός ισχύει για οιονδήποτε ζώο διατρέφεται, εκτρέφεται ή διατηρείται με σκοπό την παραγωγή τροφίμων για ανθρώπινη κατανάλωση και άρα αφορά και τις μέλισσες και τις παρεχόμενες μελισσοτροφές εμπορίου. Στο άρθρο αυτό καταγράφονται οι βασικές  διατάξεις του κανονισμού με την ελπίδα οι αρμόδιες αρχές στηριζόμενες στην νομοθεσία να βάλουν κάποια τάξη στην γενική αναρχία που επικρατεί σήμερα στην εμπορία των μελισσοτροφών. 

Ο  Καν.767/2009  είναι οριζόντιος γιατί αφορά όλα τα παραγωγικά ζώα. Για να γίνουν περισσότερο κατανοητές οι διατάξεις του στην παρουσίαση των άρθρων που ακολουθεί  ο   όρος «ζωοτροφή» αντικαταστάθηκε με το όρο «μελισσοτροφή» και τα «παραγωγικά ζώα με τις «μέλισσες». 
Βασικά στοιχεία του Καν. 767/2009  Οι μελισσοτροφές διατίθενται στην αγορά και χρησιμοποιούνται μόνο εάν είναι ασφαλείς και δεν έχουν άμεσες δυσμενείς επιπτώσεις στην ευεξία των μελισσών (άρθρο 4):  .  Ο παρασκευαστής μελισσοτροφής παρέχει στις αρμόδιες αρχές κάθε πληροφορία σχετική με τη σύνθεση ή τις προβαλλόμενες ιδιότητες της
μελισσοτροφής που διαθέτει στην αγορά.

Οι πληροφορίες αυτές θα πρέπει να επαληθεύουν την ακρίβεια των στοιχείων που αναγράφονται στην επισήμανση, περιλαμβανομένων των ακριβών ποσοστών κατά βάρος πρώτων υλών που χρησιμοποιήθηκαν για την παρασκευή της (άρθρο 5):    Η επισήμανση και η παρουσίαση των μελισσοτροφών  δεν πρέπει να παραπλανά τον χρήστη, ως προς τη σκοπούμενη χρήση ή τα χαρακτηριστικά της,  ιδίως τη φύση, τη μέθοδο παρασκευής ή παραγωγής, τις ιδιότητες, τη σύνθεση, την ποσότητα και το χρόνο διατηρισιμότητας (άρθρο 11)  .  

Στην μελισσοτροφή δεν πρέπει να αποδίδονται αποτελέσματα  ή χαρακτηριστικά που δεν έχει ή ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που έχουν όλες οι παρόμοιες μελισσοτροφές (άρθρο 11)     Οι πρώτες ύλες μελισσοτροφών (ισογλυκόζη, σογιάλευρο, ζάχαρη)  ή οι σύνθετες μελισσοτροφές  που διατίθενται στην αγορά χύμα ή σε μη σφραγισμένες συσκευασίες ή περιέκτες θα πρέπει να συνοδεύονται από έγγραφο που περιέχει όλες τις υποχρεωτικές ενδείξεις επισήμανσης (άρθρο 11)  .  Στην επισήμανση της μελισσοτροφής  οποιοσδήποτε ισχυρισμός θα πρέπει να είναι επαληθεύσιμος από τις αρμόδιες αρχές και κατανοητός από τον χρήστη της μελισσοτροφής (άρθρο 13)   

Ο παραγωγός μελισσοτροφής τεκμηριώνει επιστημονικά, κατόπιν αιτήματος της αρμόδιας αρχής, το αληθές του ισχυρισμού, είτε μέσω επιστημονικών στοιχείων που διατίθενται στο κοινό είτε μέσω εμπεριστατωμένης εταιρικής έρευνας. Η επιστημονική τεκμηρίωση διατίθεται τη στιγμή κατά την οποία η μελισσοτροφή  διατίθενται στην αγορά. Οι αγοραστές έχουν το δικαίωμα να εφιστούν την προσοχή της αρμόδιας αρχής στις αμφιβολίες τους όσον αφορά το αληθές του ισχυρισμού. Εφόσον κριθεί ότι ο ισχυρισμός δεν είναι επαρκώς τεκμηριωμένος, η επισήμανση σε σχέση με τον εν λόγω ισχυρισμό θεωρείται παραπλανητική (άρθρο 13)  . 

Στην  ετικέτα των μελισσοτροφών ή σε οποιανδήποτε παρουσίαση εγγράφων προβολής ή διαφήμισης δεν πρέπει να υπάρχει ισχυρισμός  για οποιανδήποτε πρόληψη ή θεραπείας ασθενειών των μελισσών (άρθρο 13)    Οι υποχρεωτικές ενδείξεις επισήμανσης παρέχονται στο σύνολό τους σε εμφανές σημείο της συσκευασίας, του περιέκτη, της προσαρτημένης ετικέτας ή του συνοδευτικού εγγράφου σε εμφανή θέση, με τρόπο ευανάγνωστο και ανεξίτηλο, στην επίσημη γλώσσα ή τουλάχιστον σε μία από τις επίσημες γλώσσες του κράτους μέλους στην αγορά των οποίων διατίθεται το προϊόν (άρθρο 14)  .  

Οι υποχρεωτικές ενδείξεις επισήμανσης πρέπει να αναγνωρίζονται εύκολα και να μην καλύπτονται από οποιαδήποτε άλλη πληροφορία. Αναγράφονται με χρώμα, γραμματοσειρά και μέγεθος που δεν καλύπτει ούτε τονίζει κανένα μέρος των πληροφοριών, εκτός εάν αυτή η διαφοροποίηση γίνεται για να δοθεί έμφαση στις δηλώσεις προφυλάξεων (άρθρο 14)  .

Οι μελισσοτροφές διατίθενται στην αγορά μόνο εάν αναγράφονται στην επισήμανση οι ακόλουθες ενδείξεις (άρθρο 15): 

α) Ο τύπος της μελισσοτροφής και η αναφορά ότι προορίζεται για μέλισσες.· 
β) Η ονομασία ή η εταιρική επωνυμία και η διεύθυνση του υπευθύνου παραγωγής της μελισσοτροφής και της επισήμανσης·
 γ) Ο αριθμός έγκρισης μονάδας του αρμόδιου για την επισήμανση .
δ) ο αριθμός παρτίδας ή φορτίου·
 ε) Η καθαρή ποσότητα, εκφρασμένη σε μονάδες μάζας στην περίπτωση στερεών προϊόντων και σε μονάδες μάζας ή όγκου σε περίπτωση υγρών προϊόντων· 
στ) Ο κατάλογος των πρώτων υλών από τις οποίες αποτελείται η μελισσοτροφή, ο οποίος φέρει τον τίτλο «σύνθεση» και αναφέρει την ονομασία κάθε πρώτης ύλης που χρησιμοποιήθηκε για την παρασκευή της. Οι πρώτες ύλες της μελισσοτροφής παρατίθενται κατά φθίνουσα σειρά βάρους υπολογιζόμενο βάσει της περιεκτικότητας σε υγρασία στη σύνθετη ζωοτροφή
ζ) Η περιεκτικότητα σε υγρασία. 
η) Οδηγίες ορθής χρήσης. 
θ) Ο αριθμός έγκρισης του παραγωγού.· Εάν δεν υπάρχει τέτοιος αριθμός, ο αριθμός αναγνώρισης που χορηγείται κατόπιν αιτήματος των παραγωγών ή υπευθύνων επιχειρήσεων που φτιάχνουν μελισσοτροφές.
ι) Η ένδειξη της ελάχιστης διάρκειας αποθήκευσης ή ανάλωσης. Εάν η ημερομηνία παρασκευής αναγράφεται στην επισήμανση, η ημερομηνία που δηλώνει ελάχιστη διάρκεια αποθήκευσης μπορεί να παρέχεται επίσης και με την μορφή: «… (χρονική περίοδος σε ημέρες ή μήνες) μετά την ημερομηνία παρασκευής»·

 Εάν τα ποσοστά κατά βάρος των πρώτων υλών μελισσοτροφής  δεν αναγράφονται στην ετικέτα, ο υπεύθυνος για την επισήμανση, υπό προϋποθέσεις, παρέχει στον αγοραστή κατόπιν αιτήματος, πληροφορίες σχετικά με την ποσοτική σύνθεση εντός κλίμακας +/– 15 % της τιμής σύμφωνα με τη σύνθεση της μελισσοτροφης (άρθρο 15):  Για λόγους οιασδήποτε επείγουσας ανάγκης σχετικά με την υγεία των μελισσών η αρμόδια αρχή μπορεί να παρέχει στον αγοραστή τις πληροφορίες που έχει στη διάθεσή της υπό τον όρο ότι, αφού έχει σταθμίσει τα αντίστοιχα νόμιμα συμφέροντα παρασκευαστών και αγοραστών, καταλήγει στον συμπέρασμα ότι αυτή η παροχή πληροφοριών είναι δικαιολογημένη. Εάν είναι σκόπιμο, η αρμόδια αρχή παρέχει αυτές τις πληροφορίες υπό την προϋπόθεση ότι ο αγοραστής θα υπογράψει ρήτρα εμπιστευτικότητας (άρθρο 15)
 
Συμπεράσματα

Η άμεση εφαρμογή του Καν 767/2009 στην παρασκευή και εμπορία των μελισσοτροφών θα βοηθήσει σημαντικά τη μελισσοκομία,  θα θέσει τις σωστές βάσεις εμπορίας τους και θα εξασφαλίσει υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας των μελισσών.  Στις βασικότερες διατάξεις του κανονισμού η  επιστημονική τεκμηρίωση αποτελεί τον κύριο παράγοντα που λαμβάνεται υπόψη στη χρήση ισχυρισμών για την μελισσοτροφή. Όσοι διαθέτουν μελισσοτροφές και χρησιμοποιούν ισχυρισμούς όπως διεγείρει την ωοτοκία,  αυξάνουν τις αποδώσεις, περιορίζουν τις αρρώστιες, βελτιώνει την ποιότητα της παραγωγής  κ.ά  θα πρέπει να καταθέσουν επιστημονική τεκμηρίωση για τον ισχυρισμό.

 Η  ετικέτα θα πρέπει να αναγράφει υποχρεωτικά συγκεκριμένα στοιχεία όπως είναι ο κατάλογος των πρώτων υλών από τις οποίες αποτελείται η μελισσοτροφή. Ο παραγωγός δεν είναι υποχρεωμένος να αναγράψει την εκατοστιαία σύνθεση της τροφής αλλά έχει την υποχρέωση να καταθέσει φάκελο στην αρμόδια υπηρεσία με λεπτομέρειες για τη σύνθεση. Ο μελισσοκόμος χρήστης
 της μελισσοτρόφος έχει έννομο συμφέρον κάτω από προϋποθέσεις να ζητήσει την σύνθεση της τροφής.

Καμιά μελισοτροφή δεν θα μπορεί να υπάρξει στο εμπόριο εάν δεν διαθέτει την σχετική άδεια, εάν δεν αναφέρει τις απαραίτητες ενδείξεις στην ετικέτα και εάν δεν πληροί τους βασικούς κανόνες ασφάλειας που θα πρέπει να καθοριστούν (επίπεδα HMF, προέλευση από σε γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς κ.ά) 

Πρόταση

Η άμεση εφαρμογή του Κανονισμού 767/2009 στις μελισσοτροφές εμπορίου. Οι αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΑΑΤ να συνεργαστούν με τους επιστημονικούς φορείς για τις επιπρόσθετες παραμέτρους που θα πρέπει να χαρακτηρίζουν τις  μελισσοτροφές.