Το κόκκινο σκαθάρι περιορίζει τις μέλισσες

Το σκαθάρι rhynchophorus ferrugineus, ένα κόκκινο - καφέ έντομο μήκους περίπου 3 εκατοστών, κατάγεται από την τροπική Ασία, έχει εξαπλωθεί όμως στην Αφρική και την Ευρώπη και προκαλεί εκτεταμένες καταστροφές σε διάφορα είδη φοινικόδεντρων.

 

Το έντομο αυτό θεωρείται σήμερα ο μεγαλύτερος εχθρός των φοινικοειδών και ευθύνεται για την καταστροφή φοινικοειδών σε πολλές περιοχές στην Ελλάδα. Η ζημιά προκαλείται κυρίως από τις προνύμφες του εντόμου (κάμπιες) που τρέφονται από μαλακούς ιστούς στο εσωτερικό του κορμού. Με ποιόν τρόπο όμως το έντομο αυτό μπορεί να επηρεάσει τoν πληθυσμό των μελισσών;

Μεγάλες απώλειες μελισσιών παρατηρήθηκαν στην Αττική κατά το καλοκαίρι και φθινόπωρο του 2011, εξ’ αιτίας της λανθασμένης χρήσης των σκευασμάτων στην καταπολέμηση του ρυγχοφόρου των φοινικοειδών (κόκκινο σκαθάρι) και της αδιαφορίας των υπεύθυνων. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται σε πολλές περιοχές της Ελλάδας και έχει σαν αποτέλεσμα την σημαντική μείωση των μελισσοσμηνών.

Τα νεονικοτινοειδή γεωργικά φάρμακα που χρησιμοποιήθηκαν  για την καταπολέμηση του εντόμου ήταν διασυστηματικά, αυτό σημαίνει ότι κυκλοφορούν σε όλα τα μέρη των φυτών, όπως και στα άνθη τους. Έτσι, αν οι ταξιανθίες του φοίνικα δεν κοπούν όπως ορίζουν οι οδηγίες (και όπως δυστυχώς συνέβηκε συστηματικά) πριν από την εφαρμογή των εντομοκτόνων οι μέλισσες που αναζητούν γύρη δηλητηριάζονται. Και ακόμη χειρότερα μεταφέρουν τη δηλητηριασμένη γύρη στην κυψέλη, με αποτέλεσμα να αφανίζεται ολόκληρο το μελίσσι.

Στην πράξη δυστυχώς έγιναν πολλές παράνομες ενέργειες. Εφαρμόστηκαν και ψεκασμοί με ισχυρές δόσεις και με μη εγκεκριμένα εντομοκτόνα, χωρίς να κοπούν οι ταξιανθίες των φοινικόδεντρων. Καταστήματα γεωργικών φαρμάκων ανέφεραν ότι πούλησαν μεγάλες ποσότητες εντομοκτόνων σε ιδιώτες που ψέκαζαν τους φοίνικές τους χωρίς να τηρούν τα μέτρα προστασίας.

 

 Το αποτέλεσμα ήταν καταστροφικό για τα μελίσσια όλης της περιοχής (στην Ανατολική Αττική από το Λαύριο και ως το Γραμματικό). Οι ανεξέλεγκτοι ψεκασμοί με επικίνδυνα εντομοκτόνα διέλυσαν τη μελισσοκομία της Αττικής.

Όπως προκύπτει από τα πρώτα αποτελέσματα ερευνητικού προγράμματος, με αντικείμενο την επίδραση των νεονικοτινοειδών στη φυσιολογία και συμπεριφορά των μελισσών, τα μελίσσια που δούλευαν σε αγρούς όπου είχε γίνει εφαρμογή με νεονικοτινοειδή, παρουσίασαν περιορισμένη ανάπτυξη, μεγαλύτερη θνησιμότητα μελισσών και μειωμένο «ένστικτο καθαρισμού». Τα μελίσσια παρουσίασαν μεγαλύτερα ποσοστά προσβολής από Νοσεμίαση.

Πρέπει όμως να προσέξουμε  και το γεγονός ότι με τον ψεκασμό τα φάρμακα μπορούν να μεταφερθούν και σε άλλες καλλιέργειες, όπως σε λαχανικά που καταναλώνονται από τον πληθυσμό. Παράλληλα μπορούν να φθάσουν ακόμη και μέσα στις οικίες όταν οι ψεκασμοί γίνονται σε κατοικημένες περιοχές. Έτσι λοιπόν με δεδομένο ότι έχει φανεί από πλήθος στοιχείων πως τα γεωργικά αυτά φάρμακα είναι νευροτοξικά για πολλούς οργανισμούς, τίθεται ζήτημα και για πιθανές επιδράσεις στην υγεία του ανθρώπου.

 

Είναι γεγονός ότι η καταπολέμηση του εντόμου είναι ιδιαίτερη δύσκολη και δαπανηρή υπόθεση, αφενός γιατί τα προσβεβλημένα δέντρα μπορεί να μην εμφανίζουν συμπτώματα για πολύ καιρό, και αφετέρου γιατί τα σκευάσματα που χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση (χημικά και βιολογικά) σε καμία περίπτωση δεν εξασφαλίζουν 100% την εξάλειψη του εντόμου και την πλήρη εξυγίανση του δέντρου. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας που έγιναν προσπάθειες εκρίζωσης (Κρήτη, Αττική, Ηλεία) τα αποτελέσματα ήταν μηδαμινά και η εξάπλωση του ρυγχοφόρου δεν ανακόπηκε.

 

Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό να ενθαρρύνεται περισσότερο η χρήση (και η εφαρμογή από εξειδικευμένο προσωπικό) βιολογικού σκευάσματος ωφέλιμων εντομοπαθογόνων νηματωδών έναντι των συμβατικών εντομοκτόνων δεδομένου ότι η δράση τους είναι εξίσου αποτελεσματική και απόλυτα φιλική για τον άνθρωπο και το περιβάλλον.

 

Επιπλέον ευθύνη έχουν οι Γεωπόνοι εμπορίας φυτοφαρμάκων ώστε να ενημερώνουν σχολαστικά τους γεωργούς χρήστες των εντομοκτόνων, για τα προβλεπόμενα μέτρα προστασίας που πρέπει να λάβουν, ώστε να μην υπάρξει κανένας κίνδυνος για τις μέλισσες.

Τέλος επισημαίνεται ότι με βάση την ισχύουσα νομοθεσία προβλέπονται διοικητικές και ποινικές κυρώσεις για τους χρήστες φυτοπροστατευτικών προϊόντων που δεν εφαρμόζουν τις οδηγίες χρήσης που αναγράφονται στις εγκρίσεις τους.

 

Το άρθρο επιμελήθηκε η Κατερίνα Παπαγιάννη, γεωπόνος και εκπαιδεύτρια