Συνολικές προβολές σελίδας

Τρίτη 21 Ιουλίου 2015

ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΕΠΙ∆ΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΡΥΠΩΝ ΣΤΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ

  ∆ρ. Φανή Χατζήνα,
Βιολόγος--Αναπληρώτρια Ερευνήτρια, Ινστιτούτο Μελισσοκοµίας- ΕΘΙΑΓΕ

  
Ινστιτούτο Μελισσοκοµίας Χαλκιδικής (ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.) 
Εργαστήριο Γεωργικής Ζωολογίας & Εντοµολογίας, Γ.Π.Α.
 Εργαστήριο Τοξικολογικού Ελέγχου Γεωργικών Φαρµάκων,
Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο 
Εργαστήριο Φυσιολογίας Ζώων, ΑΠΘ
 
Εισαγωγή
Το imidacloprid, ένα νέο-νικοτινοειδές εντοµοκτόνο, το οποίο εµφανίζεται µ ε διάφορα εµπορικά ονόµατα όπως Admire, Gaucho, Confidor και Premise έχει χρησιµοποιηθεί στην εργασία αυτή ως αντιπτοσωπευτική ουσία της οµάδας του. Το imidacloprid έχει χαµηλή τοξικότητα για τον άνθρωπο και είναι περισσότερο ασφαλές από πολλά οργανοφωσφορικά, ενώ αντιθέτως είναι ιδιαιτέρως τοξικό για πολλά µυζητικά έντοµα. Για αυτούς τους λόγους το imidacloprid είναι αρκετά διαδεδοµένο.

 Οι µέλισσες θεωρούνται ευαίσθητες στις τοξικές δράσεις του imidacloprid. Οι τρόποι µε τους οποίους οι ουσίες αυτές φτάνουν στις µέλισσες είναι ουσιαστικά τρεις: Ο κυριότερος µέσω της διατροφής των µελισσών µ ε γύρη και νέκταρ, ο δεύτερος µε τη σκόνη που δηµιουργείται κατά τη σπορά και ο τρίτος µέσω των εξωανθικών νεκταρίων που επισκέπτονται πολλές φορές οι µέλισσες. Συνήθως όµως οι µεγαλύτερες επιπτώσεις των νευροτοξικών αυτών ουσιών είναι οι δευτερογενείς επιδράσεις. Ποσότητα της ουσίας imidacloprid 0.07-1 νανογραµµάρια (δισεκατοµµυριοστά) ανά µέλισσα δηµιουργούν δυσµενείς δευτερογενείς επιδράσεις.

Η διάρκεια ζωής της µέλισσας δεν επηρεάζεται αλλά η ποιότητα ζωής της και επόµενα η παραγωγικότητά της είναι εµφανώς µειωµένη. Επιπλέον µελέτες Γάλλων ερευνητών (Suchail et al, 2001; Halm et al., 2006) επιβεβαιώνουν την επιβλαβή δράση του imidacloprid στην µέλισσα, είτε µέσω αυξηµένης θνησιµότητας είτε µέσω µεταβολών συµπεριφοράς. Στην Ελλάδα δεν είχαν γίνει αντίστοιχες µελέτες στη µελισσοκοµική πράξη, η ανησυχία των µελισσοκόµων ωστόσο ήταν έκδηλη (π.χ. ∆ιάβηµα από τον Μελισσοκοµικό Σύλλογο Ν. Πέλλας « ο Μέγας Αλέξανδρος», 06/05/2005; Μελισσοκοµικός Σύλλογος Πέλλας, Μελισσοκοµικό Βήµα Τεύχος 27, 2007. Τα ευρήµατα της µελέτης αυτής δυστυχώς επιβεβαιώνουν αυτά των άλλων συναδέλφων του εξωτερικού.
 
Η επίδραση της ρύπανσης της ατµόσφαιρας στις µέλισσες είναι κάτι νέο στην επιστηµονική έρευνα και την οικοτοξικολογία. Η επίδραση αυτή είναι δυνατόν να µελετηθεί, δεδοµένου ότι οι µέλισσες είναι εξαιρετικοί βιο-δείκτες οι οποίοι απορροφούν υψηλά ποσά περιβαλλοντικών ρυπαντών και έχει αποδειχτεί πως βιοσυσσωρεύουν νιτρικά και βαρέα µέταλλα (Saifutdinova et al, 1997). Σε ανάλογη
µελέτη, οι Leita et al, (1996) παρατήρησαν πως οι συγκεντρώσεις ήταν αυξηµένες στις νεκρές µέλισσες κατά την διάρκεια των πειραµάτων τους. 

Α. Έλεγχος των επιδράσεων του imidacloprid στην ανάπτυξη των µελισσοσµηνών- Συνθήκες αγρού- Καλλιέργεια βαµβακιού 

Οµάδα µελισσοσµηνών µεταφέρθηκε σε εµποτισµένη µε imidacloprid καλλιέργεια βαµβακιού στην έναρξη της άνθησης ενώ άλλη οµάδα τοποθετήθηκε σε συµβατική καλλιέργεια βαµβακιού.  Στα µελισσοσµήνη έγιναν µετρήσεις στον πληθυσµό, πριν, 30 ηµέρες µετά και 2 µήνες µετά την µεταφορά τους. Επίσης 25 ηµέρες µετά συλλέχθηκαν δείγµατα µελιού, γύρης και συλλεκτριών µελισσών για ανάλυση υπολειµµάτων. Με την επιστροφή των µελισσοσµηνών στο Ινστιτούτο Μελισσοκοµίας διενεργήθηκε το τεστ της συµπεριφοράς υγιεινής.

Οι µετρήσεις του πληθυσµού των µελισσοσµηνών πριν και µετά την µεταφορά τους στην καλλιέργεια βαµβακιού έδειξαν ότι ενώ στους µάρτυρες υπήρχε µία µικρή άνοδος, στα πειραµατικά µελισσοσµήνη, σε αυτά δηλαδή που βρίσκονταν στην καλλιέργεια µε το εµποτισµένο στο imidacloprid βαµβάκι, ο πληθυσµός µειώθηκε.  Μάλιστα η µείωση του πληθυσµού παρέµεινε και για άλλο ένα µήνα ενώ οι µάρτυρες συνέχιζαν να αυξάνονται.

Επίσης, το τεστ της συµπεριφοράς υγιεινής έδειξε ότι τα µελισσοσµήνη που είχαν υποστεί την επίδραση µ ε το imidacloprid είχαν 7% µικρότερη ικανότητα να αντιλαµβάνονται τον νεκρό γόνο σε σχέση µε τους µάρτυρες.   Επόµενα, το imidacloprid ακόµα και µέσα από επενδεδυµένο σπόρο βαµβακιού, είχε αρνητική επίδραση στην ανάπτυξη και στην εξυγιαντική συµπεριφορά των µελισσοσµηνών.

B.  Υπολείµµατα imidacloprid σε µέλισσες, µέλι και γύρη

Η ανάλυση δειγµάτων µελιού και γύρης από τις πειραµατικές κυψέλες καθώς και συλλεκτριών µελισσών, που εξετάστηκαν από το Εργαστήριο Τοξικολογικού Ελέγχου Γεωργικών Φαρµάκων του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου, έδειξε ότι το µέλι και η γύρη ήταν επιβαρυµένα µ ε µεγάλες ποσότητες µ ε imidacloprid ύψους 7,4 και 5,6 ppb, ενώ οι συλλέκτριες µέλισσες είχαν στο σώµα τους 8,8 ppb imidacloprid, γεγονός που επιβεβαιώνει και τη µεγάλη επιβάρυνση των προϊόντων της κυψέλης.

 Τα παραπάνω ποσοστά υπολειµµάτων imidacloprid επιβεβαιώνουν ευρήµατα άλλων ερευνητών για τα ποσοστά του imidacloprid που ελευθερώνονται στο περιβάλλον από τα φυτά των οποίων οι σπόροι είναι επενδεδυµένοι. Με τον τρόπο επίσης αυτό επιβεβαιώνεται το γεγονός ότι η µέλισσα δρα ως βιο-δείκτης των φυτο-προστατευτικών ρύπων. 

Γ.  Επίδραση της ελεγχόµενης τροφοδοσίας imidacloprid  σε µελισσοσµήνη µέσα σε πειραµατικούς κλωβούς πτήσης-  Συνθήκες ηµι-αγρού  

Το 2010, διενεργήθηκαν 4 πειραµατισµοί στο Ινστιτούτο Μελισσοκοµίας, µέσα σε  κλωβούς πτήσης Στα µελισσοσµήνη δίνονταν τροφή που περιείχε imidacloprid  σε ποσότητες 2ppb στο σιρόπι και 3ppb στη γύρη. Το σιρόπι δίνονταν σε εξωτερικούς τροφοδότες έτσι ώστε να αναγκάζονται οι συλλέκτριες να πετούν για περίπου 11 µέτρα µέσα στους κλωβούς, και η γύρη δίνονταν µέσα στην κυψέλη.
 
Το χαρακτηριστικό αποτέλεσµα των πειραµατισµών ήταν:
 1) η σηµαντική αύξηση των νεκρών µελισσών µπροστά στις πειραµατικές κυψέλες αρκετές ηµέρες µετά την τροφοδοσία µε το imidacloprid η οποία προκλήθηκε λόγω δυσλειτουργίας στην αντίληψη προσανατολισµού των συλλεκτριών µελισσών έτσι ώστε πολλές συλλέκτριες δεν µπόρεσαν να επιστρέψουν στην κυψέλη τους και χάθηκαν έξω από αυτή και  
2)  η µείωση του αµυντικού συστήµατος των µελισσών και η αύξηση αντίστοιχα της εµφάνισης ασθενειών, όπως χαρακτηριαστικά της Νοσεµίασης.
  
∆. Επίδραση στους υπο-φαρυγγικούς αδένες- Ελεγχόµενη τροφοδοσία- εργαστηριακές µελέτες

∆ύο µελισσοσµήνη τροφοδοτήθηκαν µε σιρόπι και γύρη που περιείχε imidacloprid σε δόσεις 2ppb για το νέκταρ και 3ppb για τη γύρη, για 2 µήνες περίπου. Από τα µελισσοσµήνη αυτά συλλέχθηκαν νέο-εκολαπτόµενες µέλισσες 40 ηµέρες µετά την έναρξη της τροφοδοσίας, οι οποίες εισήχθησαν σε µικρά κλουβιά εργαστηρίου (10εκχ10εκχ10εκ). Στις µέλισσες δόθηκε τροφή (γύρη και σιρόπι µ ε ή χωρίς imidacloprid σε δόσεις 2ppb για το νέκταρ και 3ppb για τη γύρη. ∆είγµατα από µέλισσες σε ηλικία 9 ηµερών αλλά και σε ηλικία 14 ηµερών διατηρήθηκαν στην κατάψυξη για περαιτέρω µέτρηση της ανάπτυξης των υπο-φαρυγγικών τους αδένων, δηλαδή των αδένων που παράγουν τα βασιλικό πολτό. 

Σε επαναληπτικό πειραµατισµό, νέο-εκολαπτόµενες µέλισσες από υγιή µελισσοσµήνη εισήχθηκαν απευθείας σε µικρά κλουβιά εργαστηρίου και εκτράφηκαν µε σκοπό τον έλεγχο των υπο-φαρυγγικών αδένων σε µέλισσες ηλικίας 9 ηµερών αλλά και σε µεγαλύτερες ηλικίας µέλισσες (14 ηµερών) µετά από επίδραση µ ε imidacloprid.
 
Η εκτροφή των παραµάνων µελισσών (9 ηµερών) µε imidacloprid ως λάρβες (µέσα στις κυψέλες) και ως ενήλικες (µέσα στα κλουβιά) έδειξε ότι οι υπο-φαρυγγικοί αδένες, συρρικνώνονται σηµαντικά, σε σχέση µε αυτών από τις µέλισσες µάρτυρες. Η κύρια µείωση συµβαίνει στις µέλισσες ως ενήλικα έντοµα.  Επίσης. τα αποτελέσµατα έδειξαν ότι οι µέλισσες ηλικίας 14 ηµερών και άνω που αρχίζουν να παράγουν ιµβερτάση αντί για βασιλικό πολτό, έχουν µικρότερους λοβούς υπο-φαρυγγικών αδένων και οι µέλισσες που είχαν υποστεί την επίδραση µ ε το imidacloprid είχαν σηµαντική επιπλέων µείωση του µεγέθους των αδένων αυτών.
 
Συµπερασµατικά, το imidacloprid είχε µία πολύ µεγάλη επίδραση στη µείωση του µεγέθους των υπο-φαρυγγικών αδένων των µελισσών και κατ’ επέκταση στην πρωτεϊνική τους δραστηριότητα, και όταν δόθηκε για µεγάλο χρονικό διάστηµα αλλά και όταν δόθηκε για σύντοµο χρονικό διάστηµα. Μικρότεροι αδένες, σηµαίνει λιγότερος βασιλικός πολτός, λιγότερα ένζυµα, µε ανυπολόγιστες ζηµιές για το µελίσσι.
  
Ε.  Επίδραση στο αναπνευστικό σύστηµα

Από τις µέλισσες που εκτράφηκαν στο εργαστήριο, κάποιες µεταφέρθηκαν στο Εργαστήριο Φυσιολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστήµιου Θεσσαλονίκης και εξετάστηκαν ως προς την επίδραση του imidaclioprid στον αναπνευστικό ρυθµό.  Τάισµα µε 0,020ng- 0,030ng imidacloprid  την ηµέρα ανά µέλισσα προκάλεσε 60%
αύξηση στο µεσοδιάστηµα µεταξύ των ριπών της αναπνοής. Επιπλέον η διάρκεια των ριπών αναπνοής µειώθηκε σηµαντικά κατά 57 % στις εκτεθειµένες στο imidacloprid µέλισσες σε σχέση µε τους µάρτυρες.

Το γεγονός αυτό σηµαίνει ότι οι µέλισσες που εκτίθενται και σε απειροελάχιστες ακόµα ποσότητες από imidacloprid αναπνέουν περισσότερο αργά, σαν να δυσκολεύονται, έχουν δηλαδή ένα είδος ΄δύσπνοιας’.  Σε άλλο πειραµατισµό, η χορήγηση imidacloprid µε τοπική επαφή σε δοσολογίες από 25,57 ng ανά µέλισσα  µέχρι και 1278,5 ng ανά µέλισσα είχε ως αποτέλεσµα µια σταδιακή αναστολή της σύσπασης του εξωσκελετού της µέλισσας η οποία πιθανότατα οφείλονταν στη δυσλειτουργία των αναπνευστικών κινητικών νευρώνων.

Η πιο έντονη απόκριση παρατηρήθηκε στη συγκέντρωση των 1278,5 ng ανά µέλισσα. Στην περίπτωση αυτή διαπιστώθηκε σχεδόν πλήρης  αναστολή της αναπνοής η οποία προκλήθηκε από την αντίστοιχη απενεργοποίηση των κινητικών νευρώνων. Σε χαµηλότερες συγκεντρώσεις της τάξεως των 511,4 και 102,25 ng ανά µέλισσα διαπιστώθηκε έντονη µείωση της αναπνευστικής λειτουργίας.   

Ζ.  Έλεγχος της ικανότητας γεύσης και όσφρησης

Χρησιµοποιώντας πάντα τις ίδιες υπο-θανατηφόρες δοσολογίες του imidacloprid στην τεχνητή τροφοδοσία των µελισσών, συλλέξαµε συλλέκτριες για να ελεγχθεί η ικανότητά τους στην αντίληψη της όσφρησης και γεύσης του σιροπιού. Η ικανότητα αυτή ελέγχεται µέσω ΄του αντανακλαστικού της προβοσκίδας΄ όπως αναφέρεται (proboscis extension reflex).

Χρησιµοποιήθηκαν διαφορετικές συγκεντρώσεις ζάχαρης µ ε και χωρίς imidacloprid και µετρήθηκε η ικανότητα των µελισσών να αντιλαµβάνονται την ύπαρξη  της ζάχαρης στο σιρόπι.  
Το αποτέλεσµα έδειξε ότι οι µέλισσες που είχαν υποστεί τροφοδοσία µε imidacloprid είχαν µειωµένη αντίδραση στην αναγνώριση των διαλυµάτων ζάχαρης και ειδικότερα των µικρότερων συγκεντρώσεων και αυτών που περιείχαν imidacloprid.
  
Η.  Έλεγχος επιδράσεων περιβαλλοντικών ρύπων στην ανάπτυξη των µελισσοσµηνών

∆ύο µεταλλικοί κλωβοί µ ε διαστάσεις 2µ πλάτος, 6 µ µήκος και 2µ ύψος χρησιµοποιήθηκαν για να εγκλωβίσουν οµάδες µικρών µελισσιών στη βιοµηχανική περιοχή Σίνδου- Θεσσαλονίκης. Οι κλωβοί σκεπάστηκαν µε δίχτυ (ελαιόπανο) για να εµποδίσουν την έξοδο των µελισσών. Το επόµενο έτος τα µελισσοσµήνη αφέθηκαν να αναζητήσουν τροφή ελεύθερα. Στα µελίσσια που χρησιµοποιήθηκαν στους κλωβούς έγιναν µετρήσεις του γόνου και του πληθυσµού πριν και στο τέλος του πειράµατος. Το δεύτερο έτος πάρθηκαν δείγµατα µελιού και µελισσών για αναλύσεις βαρέων µετάλλων.  

Η βιοµηχανική περιοχή και οι περιβαλλοντικοί ρύποι δεν είχαν καµία επίδραση στη φυσιολογική ανάπτυξη των µελισσοσµηνών. Η ανάλυση δε των δειγµάτων µελιού έδειξε ότι δεν υπήρχαν διαφορές στους ρύπους που ήταν συσσωρευµένοι στο µέλι, αλλά υπήρχαν διαφορές στους ρύπους που ήταν συσσωρευµένοι στους ιστούς των µελισσών, µε το Μόλυβδο, το Σίδηρο, τοη Ψευδάργυρο και το Μαγγάνιο να βρίσκονται σε διπλάσια τουλάχιστον ποσοστά στις µέλισσες της βιοµηχανικής περιοχής.


Συµπεράσµατα- Συζήτηση
Συνοψίζοντας τα αποτελέσµατα των παραπάνω πειραµατισµών, µπορούµε να πούµε µε πολύ µεγάλη βεβαιότητα τα παρακάτω:

• τα µελισσοσµήνη που µεταφέρθηκαν στις καλλιέργειες βαµβακιού δεν αναπτύχθηκαν στον ίδιο βαθµό µε τους µάρτυρες αλλά έχασαν πληθυσµό και παρέµειναν σε χαµηλότερα στάδια

• τα µελισσοσµήνη που είχουν υποστεί την επίδραση µε το imidacloprid είχαν µικρότερη ικανότητα να αντιλαµβάνονται τον νεκρό γόνο (περίπου 5-7% λιγότερο από τους µάρτυρες)

• Η ανάλυση δειγµάτων µελιού και γύρης από τις πειραµατικές κυψέλες καθώς και συλλεκτριών µελισσών, έδειξε ότι το µέλι και η γύρη ήταν επιβαρυµένα µε µεγάλες ποσότητες µε imidacloprid  ύψους 7,4 και 5,6 ppb, ενώ οι συλλέκτριες µέλισσες είχαν στο σώµα τους 8,8 ppb imidacloprid, γεγονός που επιβεβαιώνει και τη µεγάλη επιβάρυνση των προϊόντων της κυψέλης αλλά και εµφάνιση τοης ουσία στους ιστούς της µέλισσας.

• Το imidacloprid προκάλεσε µείωση της ικανότητας προσανατολισµού της µέλισσας και αύξηση της προσβολής από νοσεµίαση 

• Το imidacloprid προκάλεσε µείωση στο µέγεθος των λοβών των υπο- φαρυγγικών αδένων των µελισσών σε παραµάνες και συλλέκτριες µέλισσες 

• Τάισµα των µελισσών µ ε υπο-θανατηφόρες δόσεις imidacloprid προκάλεσε αναπνευστικά προβλήµατα στις µέλισσες. 

• Τέλος οι µέλισσες που είχαν υποστεί τροφοδοσία µ ε imidacloprid είχαν µειωµένη αντίδραση στην αναγνώριση των διαλυµάτων ζάχαρης και ειδικότερα των µικρότερων  συγκεντρώσεων.  
Με βάση τα παραπάνω και µ ε την εµπειρία της διεθνούς βιβλιογραφίας επιβεβαιώνονται οι εργασίες των συναδέλφων στο εξωτερικό για τις δευτερογενείς επιδράσεις του imidacloprid στον οργανισµό της µέλισσας. Η νευροτοξική αυτή ουσία, έχει πολύ µεγάλη επίδραση σε πολύ µικρές συγκεντρώσεις σε εσωτερικά συστήµατα του οργανισµού της µέλισσας, όπως χαρακτηριστικά αναφέρονται το αδενικό σύστηµα, και το αναπνευστικό σύστηµα, καταστρέφοντας τη λειτουργίας τους ή µειώνοντας τη λειτουργία τους σε πολύ µεγάλο βαθµό.  

Σε συνδυασµό δε, µε την απειλή των ασθενειών και δη της Νοσεµίασης, η απώλεια του αµυντικού συστήµατος  της µέλισσας είναι πολύ µεγάλη. Μέχρι σήµερα, η επίδραση του imidacloprid ελέγχονταν µ εµονωµένα. Θεωρούµε όµως, όπως εξ΄ άλλου φαίνεται και από τα αποτελέσµατά µας ότι πρέπει να ελέγχεται σε σχέση και µε άλλους παράγοντες, γιατί αποδείχτηκε ότι η δράση του είναι περισσότερο δραστική όταν συνυπάρχει µε κάποιον άλλο στρεσσογόνο παράγοντα για το µελίσσι.  

Οι υποθανατηφόρες δόσεις του imidacloprid που βρέθηκαν στο µέλι και στη γύρη, είναι χαρακτηριστικές εκείνων των καλλιεργειών που οι σπόροι τους είναι εµποτισµένοι. Όµως, η επαναλαµβανόµενη συλλογή τροφής σε τέτοιες καλλιέργειες, για παράδειγµα, µελίσσια που θα µεταφερθούν από το καλαµπόκι, στον ηλίανθο και µετά στο βαµβάκι, δέχονται για πολύ µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα την επίδραση της νευροτοξικής αυτής ουσίας, η οποία αν και σε απειροελάχιστες ποσότητες, στην ουσία, αθροίζεται στη γύρη και στο µέλι αλλά και στο κερί. Παρόλα αυτά οι ποσότητες που βρέθηκαν µέχρι στιγµής είναι χαµηλότερες από αυτές που ορίστηκαν ως επιτρεπτές από την Ευρωπαϊκή Νοµοθεσία. 

Από τα λειτουργικά συστήµατα της µέλισσας που έχουν ελεγχθεί, το αδενικό, το αναπνευστικό και το κυκλοφορικό, έχουν βρεθεί να εµφανίζουν αλλοιώσεις και δυσλειτουργίες, µετά την επίδραση µε imidacloprid. Το σύστηµα το οποίο δεν έχει ελεγχθεί ακόµα είναι το αναπαραγωγικό. Πιστεύουµε όµως ότι και οι κηφήνες αλλά και οι βασίλισσες επηρεάζονται αρνητικά από τη χρήση νευροτοξικών ουσιών. Στην κατεύθυνση αυτή οφείλουµε να κινηθούµε και να ερευνήσουµε το συντοµότερο δυνατόν, δεδοµένου ότι η γονιµότητα των κηφήνων και των βασιλισσών είναι πρωταρχικής σηµασίας για την παραγωγικότητα των µελισσοσµηνών µας.  

Φαίνεται τέλος, ότι η ατµοσφαιρική ρύπανση, δεν προκαλεί στη µέλισσα τόσο µεγάλα προβλήµατα όσα δηµιουργεί στον άνθρωποι. Παρόλα αυτά αυτό δεν έχει αποδειχθεί πλήρως. Καθώς επίσης δεν έχουν εξεταστεί οι ρύποι στις αναπτυσσόµενες µορφές των µελισσών , στο γόνο, µε µεγαλύτερη λεπτοµέρεια. Είναι όµως γεγονός ότι οι ατµοσφαιρικοί µπορούν να µειώσουν τη ποιότητα των προϊόντων της κυψέλης και στο θέµα αυτό οφείλουµε να δείξουµε την ανάλογη ευαισθησία.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.